Oestrogenen in het milieu

Recent geobserveerde vervrouwelijking van waterdieren heeft geleid tot bezorgdheid over oestrogene stoffen in watervoorzieningen en de potentie voor deze chemicaliën om het drinkwater te bereiken. Ondanks dat er veel aandacht is besteed aan de milieueffecten van xeno-oestrogenen, de hormoonverstorende industriële vervuilende stoffen, is er relatief weinig onderzoek gedaan naar de ecologische consequenties van daadwerkelijke oestrogenen die het milieu belasten.

Bronnen:
– A Wise, K O’Brien, T Woodruff. Are oral contraceptives a significant contributor to the estrogenicity of drinking water? Environ Sci Technol. 2011 Jan 1;45(1):51-60.
– D J Nichols, T C Daniel, P A Moore, D R Edwards, D H Pote. Runoff of Estrogen Hormone 17B-Estradiol from Poultry Litter Applied to Pasture. Published in J. Environ. Qual. 26:1002-1006 (1997).

Soorten oestrogenen

Dit gebrek aan onderzoek is enigszins verrassend gezien de potentie van sommige oestrogenen duizend keer krachtiger kunnen zijn dan typische endocrienverstorende chemicaliën. Estradiol is bijvoorbeeld minstens 10.000 keer krachtiger dan de meeste xeno-oestrogenen. Blootstelling via voeding aan natuurlijke geslachtshormonen (in vlees, zuivel en eieren) is dan ook zeer relevant in de discussie over de invloed van oestrogenen op de menselijke ontwikkeling en gezondheid.
Bron: L Aksglaede, A Juul, H Leffers, N E Skakkebaek, A M Andersson. The sensitivity of the child to sex steroids: possible impact of exogenous estrogens. Hum Reprod Update. 2006 Jul-Aug;12(4):341-9.

En kippenoestrogenen zijn identiek aan menselijke oestrogenen— het zijn identieke moleculen. Het maakt dus niet uit of het in onze watervoorziening komt via vrouwen die anticonceptiepillen slikken en dit uitscheiden via hun urine, of koeien die het uitscheiden via hun melk. De oorsprong maakt niet uit; de hoeveelheid wel. En de blootstelling van een kind aan oestrogenen in drinkwater is ongeveer 150 keer lager dan blootstelling uit koemelk. Dus dagelijkse oestrogeen niveaus worden waarschijnlijk meer bepaald door of we die dag wel of geen zuivelproducten hebben gegeten of gedronken.
Bron: D J Caldwell, F Mastrocco, E Nowak, J Johnston, H Yekel, D Pfeiffer, M Hoyt, B M DuPlessie, P D Anderson. An assessment of potential exposure and risk from estrogens in drinking water. Environ Health Perspect. 2010 Mar;118(3):338-44.

Wat zijn de bronnen van oestrogenen?

Menselijke urine wordt vaak aangehaald als de belangrijkste bron van natuurlijke en synthetische oestrogenen in het aquatisch milieu, maar zelfs de niveaus van oestrogenen in de urine van zware vleeseters, die significant hogere niveaus hebben, verbleekt vergeleken met de oestrogenen die worden uitgescheiden door de veedieren zelf.

Varkens, schapen, runderen en kippen produceren jaarlijks letterlijk tonnen aan oestrogenen. Vrouwen kunnen dagelijks 16 microgram uitscheiden, maar veedieren kunnen wel 10 keer meer uitscheiden. In het geval van zwangere koeien duizend keer meer.

Bron: P Regal, A Cepeda, C Fente. Development of an LC-MS/MS method to quantify sex hormones in bovine milk and influence of pregnancy in their levels. Food Addit Contam Part A Chem Anal Control Expo Risk Assess. 2012;29(5):770-9.

Dierlijk afval kan naar schatting voor 90% bijdragen aan de totale hoeveelheid oestrogenen in het milieu. 19 liter afvalwater vervuild met kippenmest kan een vergelijkbaar gehalte aan oestrogenen bevatten als in een anticonceptiepil. De oestrogeengehaltes in kippenmest zijn zo hoog dat wanneer veehouders de kippenmest aan hun dieren voeren om op voederkosten te besparen, het vroegtijdige ontwikkeling op gang kan brengen. Kippenmest bevat één van de hoogste gehaltes aan hormonen, vier keer de totale hoeveelheid oestrogenen van dat van koeienmest, en 9 keer meer van de 17 β-estradiol, het meest krachtige oestrogeen, dat beschouwd kan worden als een kankerverwekkende stof, gezien het zowel de ontwikkeling van tumoren in gang zet als tumorbevorderende effecten heeft.

Bronnen:
– D J Nichols, T C Daniel, P A Moore, D R Edwards, D H Pote. Runoff of Estrogen Hormone 17B-Estradiol from Poultry Litter Applied to Pasture. Published in J. Environ. Qual. 26:1002-1006 (1997).
– I G Lange, A Daxenberger, B Schiffer, H Witters, D Ibarreta, H H D Meyer. Sex hormones originating from different livestock production systems: fate and potential disrupting activity in the environment. Analytica Chimica Acta Volume 473, Issues 1–2, 25 November 2002, Pages 27–37.

Maar wie kan het wat schelen?

Maken we ons vanuit een menselijk gezondheidsoogpunt zorgen over vervrouwelijkte vis, of het uiterlijk van interseksuele kakkerlakken?
Bron: C McGee, C Grougham, J Roche, A Fogarty. First Report of Intersex Roach Residing in Irish Rivers Downstream of Several Wastewater Treatment Plants. Biology and Environment: Proceedings of the Royal Irish Academy, Vol. 112B (2012).

Het probleem is dat de hormonen in onze voedselvoorziening terechtkomen. Endogene steroïde hormonen in voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong zijn onvermijdelijk omdat zij van nature in deze producten voorkomen. Het is niet een kwestie van geïnjecteerde hormonen, die zijn verboden in plaatsen als Europa om de gezondheid van de consument te beschermen, zij maken deel uit van het metabolisme van dieren, het komt er feitelijk op neer dat alle levensmiddelen van dierlijke oorsprong geslachtshormonen bevatten en de aanwezigheid van hormonen in het voedsel is in verband gebracht met verschillende gezondheidsproblemen bij mensen.
Bron: P Regal, A Cepeda, C Fente. Development of an LC-MS/MS method to quantify sex hormones in bovine milk and influence of pregnancy in their levels. Food Addit Contam Part A Chem Anal Control Expo Risk Assess. 2012;29(5):770-9.

Nutritionfacts is een non-profitorganisatie die gratis dagelijkse wetenschappelijke updates geeft over de laatste nutritionele studies op een korte, verstaanbare wijze over meer dan duizend onderwerpen.

Dr. Michael Greger bracht een boek uit: ‘Hoe overleef je?’. Het werd meteen een New York Times bestseller. Het beschrijft hoe voeding, wetenschappelijk bewezen, ziekte kan voorkomen en genezen. Alle opbrengsten van het boek gaan naar een goed doel!

Klik op het boek voor meer info.