Wat veroorzaakt insulineresistentie?

Suiker en vette voeding

In studies van bijna een eeuw geleden werd iets opmerkelijks ontdekt. Neem jonge, gezonde mensen en verdeel ze in twee groepen, de ene helft krijgt eten met veel vet, de andere helft met veel koolhydraten, en dan gebeurt er binnen twee dagen dit. De glucose-intolerantie schiet omhoog in de groep met het vette eten. Als reactie op dezelfde lading suikerwater kreeg de groep die vet naar binnen had zitten proppen een twee keer zo hoge bloedsuikerspiegel. Zodra de hoeveelheid vet in het eten stijgt, pieken ook de bloedsuikers. Het kostte wetenschappers bijna 70 jaar om dit mysterie te ontrafelen, maar uiteindelijk leidde het tot wat we tegenwoordig weten over de oorzaken van diabetes type 2.

Wat doet insuline?

Als atleten koolhydraten schuiven voor een wedstrijd, proberen ze daarmee de brandstoftoevoer in hun spieren op te bouwen. Zetmeel wordt in glucose omgezet in ons spijsverteringsstelsel; dat circuleert als bloedglucose, bloedsuiker, en wordt door onze spieren opgenomen en verbrand om energie te leveren. Bloedsuiker is evenwel een soort vampier. Het moet uitgenodigd worden om onze cellen binnen te komen. En insuline is die uitnodiging. Stel je een spiercel voor. Hierbuiten staan een paar bloedsuikers geduldig te wachten tot ze naar binnen mogen. Insuline is de sleutel die de deur opent om de suiker in ons bloed de spiercel binnen te laten gaan. Als de insuline zich hecht aan de insulinereceptor, wordt er een enzym geactiveerd, dat weer een ander enzym activeert, dat nog twee enzymen activeert, wat uiteindelijk het glucosetransport in gang zet en fungeert als een poort voor de glucose om de cel binnen te komen. Insuline is dus de sleutel waarmee de deur naar onze spiercellen open gaat.

Wat als er nu geen insuline was?

Nou, dan zou de bloedsuiker vastzitten in de bloedbaan, op de deur bonzen bij de spieren en niet naar binnen kunnen, en omdat de suiker nergens heen kan, blijven de suikerspiegels stijgen. Dat is wat er gebeurt bij diabetes type 1. De cellen in de alvleesklier die insuline aanmaken worden vernietigd, en zonder insuline kan het suiker in het bloed niet vanuit het bloed naar de spieren, waardoor de bloedsuikerspiegel stijgt. Maar er is nog een manier waardoor we een hoge bloedsuikerspiegel kunnen krijgen.

Wat als er genoeg insuline is, maar de insuline werkt niet?

De sleutel is er, maar het slot zit dichtgeplakt. Dat heet insulineresistentie. Onze spiercellen zijn ongevoelig voor de werking van insuline. Wat zit er in het slot van de deur naar onze spiercellen zodat insuline de suiker niet binnenlaat? Vet. Dat heet intramyocellulaire lipide, het vet in onze spiercellen. Het vet in de bloedbaan kan zich ophopen in de spiercellen, waardoor giftige vetafbraakproducten ontstaan en vrije radicalen die de signalen voor de doorgifte blokkeren. Hoeveel insuline we ook hebben in ons bloed, de poorten voor de glucose gaan niet open en de bloedsuikerspiegel stijgt.

Vet en insulineresistentie

Dit mechanisme waardoor vet, met name verzadigd vet, insulineresistentie in gang zet, was niet bekend totdat sjieke MRI-technieken ontwikkeld werden om te kijken wat er bij mensen in hun spieren gebeurt als vet in hun bloedbaan werd gebracht. Op die manier kwamen ze erachter dat een hogere hoeveelheid vet in het bloed insulineresistentie veroorzaakt doordat de glucose de spieren niet in kan. En dat kan binnen drie uur plaatsvinden. Eén voltreffer met vet kan de insulineresistentie in gang zetten, en de opname van glucose remmen, na slechts 160 minuten. Hetzelfde gebeurt bij jongvolwassenen. Je brengt vet in hun bloedbaan. Dat bouwt zich op in hun spieren en vermindert hun gevoeligheid voor insuline, waaruit blijkt dat meer vet in het bloed in belangrijke mate bijdraagt aan insulineresistentie.

En dan kun je het tegenovergestelde experiment doen.

Verlaag de hoeveelheid vet in het bloed van mensen en de insulineresistentie daalt meteen. Haal je het vet uit het bloed, dan haal je de suiker uit het bloed. Dat is dus de verklaring voor deze bevinding. Bij een dieet met veel vet, het ketogene dieet, werkt de insuline niet goed. Ons lichaam is insulineresistent. Maar als de de hoeveelheid vet in ons eten steeds lager wordt, werkt de insuline steeds beter. Dat is een duidelijk bewijs dat zelfs de suikertolerantie van gezonde mensen kan worden aangetast door het toedienen van een dieet met weinig koolhydraten en veel vet. Maar we kunnen insulineresistentie verlagen, de oorzaak van pre-diabetes, de oorzaak van diabetes type 2, door de inname van verzadigd vet te verlagen.

Nutritionfacts is een non-profitorganisatie die gratis dagelijkse wetenschappelijke updates geeft over de laatste nutritionele studies op een korte, verstaanbare wijze over meer dan duizend onderwerpen.

Dr. Michael Greger bracht in 2016 een boek uit: ‘Hoe overleef je?’. Het werd meteen een New York Times bestseller. Het beschrijft hoe voeding, wetenschappelijk bewezen, ziekte kan voorkomen en genezen. Alle opbrengsten van het boek gaan naar een goed doel!