Is ontbijt de belangrijkste maaltijd voor gewichtsverlies?

Ontbijt en gewichtsverlies

Ontbijt wordt algemeen aangeprezen als de belangrijkste maaltijd van de dag. Ontbijt wordt ook in verband gebracht met gewichtsverlies. Niet alleen door populaire tijdschriften, maar ook door prestigieuze instellingen zoals Johns Hopkins, NYU, Mayo Clinic en zelfs de United States Surgeon General. “Wil je afvallen?” leest de titel in de American Dietetic Association. “Probeer ontbijt te eten”, verwijzend naar het ontbijt als misschien wel het best bewaarde geheim om af te vallen.

Bron: Salge Blake J. Want to trim your waist? Try eating breakfast. American Dietetic Association. Published November 15, 2010.

Maar is het waar?

The Duke School of Medicine’s gezondheidsnieuwsbrief was sceptisch: “Ontbijt is altijd neergezet als de belangrijkste maaltijd van de dag – tot nu toe.” Hoewel het algemeen wordt aangenomen dat het eten van ontbijt beschermt tegen obesitas, wordt dit geloof ook gezien als het schoolvoorbeeld van vervorming van wetenschappelijke literatuur.

Bron: Muhlfeld D. Breakfast: pro and con. Duke Med Health News. 2014;20(11).

Sterk verband tussen zwaarlijvigheid en ontbijt overslaan

Niemand kan beweren dat er geen verband is tussen lichaamsgewicht en ontbijt. Studies hebben aangetoond dat obesitas en ontbijt overslaan de neiging hebben om samen voor te komen. In 1998 hadden we al sterk bewijs van een verband tussen ontbijt overslaan en obesitas, maar onderzoekers bleven dergelijke studies belachelijk vaak herhalen.

Uit een meta-analyse bleek dat de gecombineerde P-waarde in 2011 een waarde van 10 tot de macht -42 zou bereiken. OK, wat betekent dat? In de wetenschap verwijst de P-waarde naar de kans om een extreem resultaat te krijgen als er eigenlijk geen dergelijk effect was. Hoe klein is een kans 10 tot de macht -42? De kans dat de associatie tussen zwaarlijvigheid en ontbijt overslaan slechts een toevalstreffer is, is minder dan de kansen om de loterij 5 keer na elkaar te winnen en vervolgens te worden geraakt door bliksem.

Bron: Brown AW, Bohan Brown MM, Allison DB. Belief beyond the evidence: using the proposed effect of breakfast on obesity to show 2 practices that distort scientific evidence. Am J Clin Nutr. 2013;98(5):1298-308.

Een verband is niet noodzakelijk oorzakelijk

OK, dus de associatie tussen ontbijt overslaan en obesitas staat inderdaad buiten kijf. We weten dat de associatie waar is. Mensen die het ontbijt overslaan hebben meer kans op overgewicht; dat is zonder twijfel. De vraag is echter of die ijzeren relatie tussen ontbijt overslaan en zwaarlijvigheid daadwerkelijk oorzaak en gevolg is.

Om het verschil tussen correlatie en oorzakelijk verband te illustreren, wil ik een voorbeeld geven van de manipulatie van de wetenschap door de snoepindustrie. De National Confectioner’s Association had het lef om ouders te waarschuwen dat het beperken van snoep hun kinderen dik kan maken. Ze rechtvaardigen deze bizarre bewering met een studie, die zij natuurlijk financierden, waaruit bleek dat snoepconsumerende kinderen en adolescenten aanzienlijk minder kans hadden op overgewicht en obesitas. De door de industrie gefinancierde onderzoekers beweren verder dat dit snoep vrijspreekt.

Maar wat is waarschijnlijker?

Dat het verminderen van snoep leidde tot obesitas, of liever dat obesitas leidde tot het verminderen van snoep? Met andere woorden, de lagere snoepconsumptie kan de gevolgen van obesitas weerspiegelen, niet de oorzaak, omdat ouders van zwaarlijvige kinderen traktaties proberen te beperken.

Evenzo is de bevinding dat degenen die het ontbijt overslaan meestal zwaarder zijn, hetzelfde is als zeggen dat degenen die zwaarder zijn het ontbijt overslaan. Lijkt het niet waarschijnlijker dat mensen met overgewicht het ontbijt overslaan in een poging om minder te eten, in plaats van dat minder eten op de een of andere manier leidt tot gewichtstoename?

Bronnen:

Hornick B, Duyff RL, Murphy MM, Shumow L. Proposing a definition of candy in moderation. Nutr Today. 2014;49(2):87-94.

O’Neil CE, Fulgoni VL, Nicklas TA. Association of candy consumption with body weight measures, other health risk factors for cardiovascular disease, and diet quality in US children and adolescents: NHANES 1999-2004. Food Nutr Res. 2011;55:5794.

Rogers PJ, Ferriday D, Jebb SA, Brunstrom JM. Connecting biology with psychology to make sense of appetite control. Nutr Bull. 2016;41:344-52.

Oorzakelijk verband op de proef stellen

Nu, het is mogelijk dat het overslaan van het ontbijt je metabolisme kan vertragen of ervoor kan zorgen dat je later op de dag zoveel te veel eet dat je aankomt, maar je weet het niet zeker totdat je het op de proef stelt. Je kunt eenvoudig mensen willekeurig laten ontbijten of niet en gewoon zien wat er gebeurt. En het blijkt dat het eten van ontbijt geen invloed heeft op je metabolisme of je eetlust voldoende onderdrukt. De meeste onderzoeken vonden ook dat het eten van ontbijt leidt tot dezelfde of meer calorie-inname gedurende de dag.

Daarnaast, zelfs wanneer mensen meer aten tijdens de lunch nadat ze het ontbijt hadden overgeslagen, hadden ze niet de neiging om een heel ontbijt meer calorieën te eten, en dus eindigden ze over het algemeen met minder calorieën. Geef mensen bijvoorbeeld ongeveer een ontbijt met 500 calorieën en tijdens de lunch eten ze misschien 150 calorieën minder dan diegene die het ontbijt overslaan, maar ze zouden nog steeds een overschot van 350 calorieën hebben ten opzichte van de “ontbijt overslaan” groep.

Bron: Chowdhury EA, Richardson JD, Tsintzas K, Thompson D, Betts JA. Carbohydrate-rich breakfast attenuates glycaemic, insulinaemic and ghrelin response to ad libitum lunch relative to morning fasting in lean adults. Br J Nutr. 2015;114(1):98-107.

Wordt dit na verloop van tijd vertaald in gewichtstoename?

Onderzoekers van de Brigham Young University hebben 49 vrouwen gerandomiseerd die normaal gesproken het ontbijt hebben overgeslagen om ofwel te beginnen met ontbijt, of om door te gaan met overslaan. Als het ontbijt op een of andere manier op magische wijze leidt tot gewichtsverlies, dan zou de nieuwe ontbijtgroep hiervan moeten profiteren. Maar nee, vergeleken met degenen die het ontbijt bleven overslaan, leidde het toevoegen van de extra maaltijd tot honderden meer calorieën per dag en bijna een half pond gewichtstoename per week.

Bron: Lecheminant GM, Lecheminant JD, Tucker LA, Bailey BW. A randomized controlled trial to study the effects of breakfast on energy intake, physical activity, and body fat in women who are nonhabitual breakfast eaters. Appetite. 2017;112:44-51.

Nutritionfacts is een non-profitorganisatie die gratis dagelijkse wetenschappelijke updates geeft over de laatste nutritionele studies op een korte, verstaanbare wijze over meer dan duizend onderwerpen.

Dr. Michael Greger bracht een boek uit: ‘Hoe overleef je?’. Het werd meteen een New York Times bestseller. Het beschrijft hoe voeding, wetenschappelijk bewezen, ziekte kan voorkomen en genezen. Alle opbrengsten van het boek gaan naar een goed doel!